چه اسراری در ذهن شما نهفته است؟
مسیر خاطرات
برخی از تجربیات به سختی فراموش میشوند . اما چگونه یک فرد میتواند این خاطرات شخصی را حفظ کند؟ با استفاده از تکنیکهای تصویربرداری مغز، دانشمندان شکی ندارند که مکانیزمی ، تولید و نگهداری خاطرات را بر عهده دارد.
آنها دریافتهاند که بخش هیپوکاموس (ساختمان عصبی خمیدهای که در کف شاخمیانی بطن مغز قرار دارد) ، در قسمت خاکستری مغز میتواند به صورت صندوقچه ی خاطرات عمل کند. اما این منطقه ی نگهداری، قابلیت تمیز ندارد.
به نظر میرسد که هر دو خاطرات واقعی و غیرواقعی ، بخشهای یکسان مغز را فعال میکنند و برای بیرون کشیدن خاطرات واقعی، محققان از موضوعی سوال میکنند تا خاطرهای خاص را یادآوری کنند. و این مساله در مورد موضوعی که واقعا اتفاق نیفتاده، بسیار مشکلتر است.
تقسیمبندی مغز
خنده یکی از رفتارهای آدمی است که کمتر از همه درک میشود. دانشمندان دریافتهاند که در طی یک خنده ی خوب سه بخش مغز فعال میشود:
یک بخش تفکر که به شما کمک میکند آن موضوع خندهدار را بفهمید، بخش حرکتی که به شما کمک میکند ماهیچهها را حرکت دهید و یک بخش احساسی که احساس نهفتهای را بیرون میکشد. اما هنوز علت اینکه چرا یک شخص مثلا به جوک بی مزه ای میخندد و یا فرد دیگری در هنگام دیدن فیلمی ترسناک میخندد ناشناخته مانده است.
دانشمندان دریافته که خنده یک پاسخ بیعلت به موارد عدم تطابق است، مواردی که با انتظارات معمول مطابقت ندارد.
نقش عوامل وراثتی در مقابل عوامل اکتسابی (طبیعت در مقابل تربیت)
در تقابل این دو نظریه که آیا تفکر و شخصیت از طریق ژن کنترل میشود یا محیط، دانشمندان شواهد متقاعد کنندهای را جمعآوری کردهاند مبنی بر این که یکی یا هر دوی این عوامل موثرند. توانایی مطالعه ی ژنها به طور مجزا نشان میدهد که بسیاری از صفات خاص آدمی که کنترل کمی بر روی آنها داریم از طریق ژنهاست. با این وجود در بسیاری از موارد، عملکرد اطرافیان یا تربیت، تاثیر شدیدی بر روی آنچه که ما هستیم و آنچه انجام میدهیم نشان میدهد.
رویاهای شیرین
اگر از 10 نفر سوال شود که رویاها از چه ساخته شدهاند، احتمالا 10 جواب مختلف دریافت خواهید کرد. دانشمندان هنوز در مورد این راز دچار شک و تردید هستند. یک امکان این است که: خواب دیدن در اثر انتقال تحریک عصبی از محل سیناپس بین سلولهای عصبی مغز ایجاد میشود. نظریه ی دیگر آن است که افراد در مورد خاطرات و احساساتی خواب میبینند که در طول روز نسبت به آنها بیتوجه هستند. این فرآیند میتواند به استحکام افکار و احساسات بینجامد. بهطور کلی خواب دیدن در طی خواب عمیق که حرکت سریع چشم نامیده میشود رخ میدهد.
خواب سبک
ما در مورد بستن چشمها صحبت میکنیم،از آنجا که آنقدر حیاتی است که بیش از یک چهارم عمر ما در آن سپری میشود. با این وجود علل اساسی خوابیدن مانند رویاهای نامربوط به صورت معمایی باقی مانده است.اما آنچه دانشمندان قطعا میدانند این است که خواب برای بقای پستانداران یک امر اجتنابناپذیر است.
افزایش بیخوابی میتواند به نوسانات رفتاری، توهم و در موارد شدیدتر به مرگ منجر شود. دو حالت در خواب وجود دارد:
حرکت غیرسریع چشم که در طی آن فعالیت متابولیکی مغز پایین است و حرکت سریع چشم که در طی آن مغز بسیار فعال است. برخی از محققان فکر میکنند که بدن در زمان خواب به حالت استراحت در میآید و انرژی بیشتری ذخیره میکند، مانند آنچه در خواب زمستانی اتفاق میافتد و در خواب عمیق میتواند در جهت تشکیل خاطرات کمک کند. اگر چه این نظریه ثابت نشده است و در طول زمان خواب عمیق خوابهایی دیده میشود الزاما همیشه با خاطرات رابطهای ندارند.
تجسم احساسات
طی بررسی بر مورد افرادی که عضوی از بدن را از دست میدهند، دیده شده که حدود 80 درصد از این افراد احساساتی مانند گرما، فشار، درد در مورد عضو قطع شده را تجربه میکنند. گویا عضو قطع شده بخشی از بدن آنهاست که این پدیده به عنوان تجسم عضو شناخته میشود. یک توضیح این است که منطقه اعصاب عضو قطع شده، ارتباطات جدیدی را با بخش مقابل ایجاد میکند و فرستادن علایم به مغز را همچنان ادامه میدهد گویی که عضو مزبور هنوز وجود دارد. یک امکان دیگر آن است که مغز به صورت الگوی بافت عصبی متراکم شده و به همین دلیل عملکرد آن طوری است که گویی دست نخورده است. به این معنا که مغز تصویر کاملی از بدن با تمام ضمایم آن را در خود نگهداری میکند.
ساعت بیولوژیکی مغز
قرار گرفتن هیپوتالاموس مغز، پیچیدگی فوقالعاده هسته مرکزی یا ساعت بیولوژیکی، بدن را طوری برنامهریزی میکند که ریتم 24 ساعتهای را دنبال کند. تاثیر واضح ریتم 24ساعته، سیکل خواب- بیداری است. اما ساعت بیولوژیکی بدن، هضم و جذب غذا، درجه حرارت بدن، فشارخون و تولید هورمون را نیز تحت تاثیر قرار میدهد.
محققان دریافتهاند که شدت نور میتواند در تنظیم ساعت بیولوژیکی به جلو یا عقب، از طریق تنظیم ترکیب هورمون عمل کند. تنها موضوع قابل بحث این است که آیا ترکیبات هورمونی میتواند از تاخیر زمانی احساس درد و خوابآلودگی که به مرور زمان ایجاد میشود، جلوگیری کنند یا خیر؟
رمز فنا
چرا انسان پیر میشود؟ شما با جعبه ابزار نیرومندی پر از مکانیسمهای مبارزه با بیماریها و صدمات متولد شدهاید که ممکن است به این واسطه فکر کنید بایستی شما را علیه درد مفاصل و سایر بیماریها تجهیز کنند. اما به مرور زمان، مکانیسمهای تعمیر بدن از فرم خارج میشوند. در نتیجه حالت ارتجاعی (برگشتپذیری) نسبت به جراحات بدنی و استرس کاهش مییابد. نظریههایی که علت پیری را نشان میدهند به دو دسته تقسیم میشوند:
1- مانند سایر خصوصیات انسانی، پیری نیز میتواند بخشی از ژنتیک انسان باشد و به نوعی مفید نیز هست.
2- از نقطه نظری که کمتر خوشبینانه است پیری هدفی ندارد و در نتیجه صدمات سلولی است که در طول عمر انسان رخ میدهد. اگر چه گروهی از محققان میاندیشند که علوم در نهایت از طریق تاخیر در پیری حداقل میتواند طول عمر انسان را دو برابر زمان آن افزایش دهد.
هوشیاری
هنگامی که صبح بیداری میشوید، ممکن است فکر کنید که خورشید تازه طلوع کرده است و با شنیدن صدای چند پرنده و نیز برخورد نسیم صبحگاهی به صورت شما حالتی از شادی و شعف در خود احساس کنید. به عبارت دیگر شما هوشیار هستید. این موضوع پیچیده، انجمن علمی را از زمانهای قدیم دچار سردرگمی کرده است. فقط اخیرا دانشمندان عصبشناسی هوشیاری را یک موضوع تحقیق واقعی در نظر گرفتهاند.
بهترین تقسیمبندی عملکرد مغز در این مورد بدان گونه است که بتواند پاسخگوی چگونگی عملکرد مغز در زمینه ی تجربیات ذهنی باشد. به هر حال دانشمندان توانستهاند فهرست بزرگی از سوالات را تنظیم کنند.