عوامل موثر بر رنگ چشم

این که رنگ چشم‌ شما یا فرزندتان چه خواهد بود، به عامل ژنتیک و وراثت باز می ‌گردد. به طور ساده ‌تر باید گفت هر فرد دارای دو نوع ژن است که از هر یک از والدین خود به ارث می‌ برد. این دو ژن می‌ توانند به هم شبیه یا از هم متفاوت باشند.

ژن رنگ تیره بر رنگ روشن همیشه غالب است و به همین دلیل، فردی با دو ژن رنگ قهوه‌ای یا یک ژن آبی و یک ژن قهوه‌ای، دارای رنگ چشم قهوه‌ای می ‌شود

و تنها در صورتی که هر دو ژن آبی باشند، رنگ چشم فرزندشان نیز آبی می ‌شود.

در حال حاضر محققان نظریات جدیدی ارایه داده‌اند که بر طبق آن حتی چشم فرزند افرادی که هر دو والد چشم قهوه‌ای دارند، می‌ تواند آبی شود.

رنگ چشم از کجا می ‌آید؟

دلیل اصلی رنگی بودن عنبیه چشم، رنگدانه های کوچک ملانین است، اما تیره یا روشن بودن چشم  به دو عامل اصلی ژنتیک و میزان رنگدانه های موجود در عنبیه باز می‌ گردد.

در تمامی چشم‌ ها، بافت پوششی عنبیه دارای رنگدانه مشکی به نام ملانین است. در صورتی که پراکندگی این رنگدانه ‌ها زیاد باشد چشم فرد تیره و در صورتی که کم باشد، روشن می‌ شود.

طبق این نظریه چند ژن مسوول تعیین رنگ چشم‌ های یک فرد است. در این میان برخی ژن‌ ها تاثیر بیشتری می ‌گذارند.

اصلی ‌ترین ژن که تا 74 درصد در شکل‌ گیری رنگ چشم دخیل است ژن OCAZ است. این ژن، پروتئینی با عنوان P را رمزگذاری می ‌کند که در تولید ملانین نقش دارد و شکل دهنده رنگ قهوه‌ای، آبی و سبز است.

ژن‌های دیگری با اسامی Eycl1، Eycl2 و Eycl3 نیز ژن‌هایی هستند که نقش فرعی در این میان دارند وسبب بروز رنگ ‌های مخلوطی مثل سبز مایل به آبی، طوسی مایل به آبی، قهوه‌ای، بلوطی و ... می‌ شوند.

تحقیقات اخیر دانشمندان روی گروهی از افراد چشم آبی نشان داده است، جهشی کوچک در OCAZ می ‌تواند سبب محدود شدن تولید ملانین عنبیه و آبی شدن چشم شود.

جالب است بدانید که اگر فعالیت این ژن به طور کامل محدود شود، فرد دچار ناراحتی خاصی به نام آلبینیسم یا زالی می ‌شود که در اثر آن موهای فرد سفید و چشمانش قرمز خواهد شد.

دو چشم با دو رنگ متفاوت

شاید شما هم با افرادی رو به‌ رو شده باشید که رنگ دو چشم آن ها با هم متفاوت است. این اختلال در انسان ‌ها معمولا نادر است، ولی در حیوانات رواج بسیاری دارد و دلیل آن هم متفاوت بودن میزان ملانین موجود در هر یک از عنبیه‌ هاست. دلیل اصلی بروز این بیماری جهش ژنی است که می‌ تواند ارثی نیز باشد. البته برخی داروهای خاص نیز می‌ توانند سبب افزایش یا کاهش مقدار رنگدانه در هر یک از چشم ‌ها شوند. برخی مبتلایان به این مشکل، برای پوشاندن آن از لنز استفاده می ‌کنند، اما برخی دیگر این حالت را دوست دارند و با آن به ‌طور طبیعی کنار آمده‌اند.

رنگ چشم تغییر می ‌کند؟

طبق تحقیقات وسیعی که در رابطه با زمان ثابت شدن رنگ چشم صورت گرفته است، معلوم شد، رنگ چشم نوزادان از هنگام تولد تا شش ماهگی در حال تغییر است و دلیل آن هم افزایش یا کاهش ملانین است.

از سوی دیگر برخی از رنگ‌ های چشم در برخی نقاط جهان فراوانی بیشتری دارند؛ به ‌طور مثال رنگ بلوطی یا خرمایی بیشتر در اروپا دیده می‌ شود و رنگ قهوه‌ ای مایل به مشکی، رنگ غالب در سراسر جهان است.

رنگ‌ های چشم روشن مانند سبز، آبی و طوسی نیز بیشتر در کشورهای آمریکایی و برخی کشورهای آسیایی نظیر هند و ترکیه دیده می‌ شود.

ترجمه: سمیه مقصودعلی

هفته نامه سلامت