ریا از دیدگاه قرآن

ریا از دیدگاه قرآن

اگر انسان کاری را با این نیت انجام دهد که دیگران ببینند، در اصطلاح ریا گفته می‌شود. ریا اقسامی دارد[1] که در اکثر موارد آن، اگر عمل از واجبات باشد، باطل است و اگر از مستحبات باشد، پاداشی نخواهد داشت.

وجود ریا در عمل، مانند وارد شدن قطره‌ای خون در ظرف شیر است؛ زیرا ریا نوعی شرک است و رابطة شرک و ایمان، مثل اطاعت ومعصیت نیست؛ بلکه مثل طهارت و نجاست است.

اگر صد کیلو شیر داشته باشیم و یک قطره خون در آن بیفتد، همة آن نجس می‌شود. ریا نیز عمل صالح را ضایع می‌کند.

در اینجا چند نمونه از موارد ریا و آثار آن را که در قرآن و روایات از آنها یاد شده است، یادآور می‌شویم: 

1. انفاق با قصد ریا

Gیَا أَیُّهَا الَّذِینَ ءَامَنُوا لا تُبْطِلُوا صدَقَاتِکُم بِالْمَنّ‏ِ وَ الأَذَى کالَّذِى یُنفِقُ مَالَهُ رِئَاءَ النَّاسِ وَلا یُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَالْیَوْمِ الاَخِرِ فَمَثَلُهُ کَمَثَلِ صفْوَانٍ عَلَیْهِ تُرَابٌ فَأَصابَهُ وَابِلٌ فَتَرَکهُ صَلْداً لا یَقْدِرُونَ عَلى شىْ‏ءٍ مِّمَّا کسبُوا وَاللَّهُ لا یَهْدِى الْقَوْمَ الکافرینF؛[2]

اى کسانى که ایمان آورده‏اید، صدقه‏هاى خود را با منت و آزار، باطل نسازید، مانند کسى که مالش را براى خودنمایى به مردم، انفاق مى‏کند و به خدا و روز بازپسین ایمان ندارد. پس مَثَلِ او همچون مَثَلِ سنگ خارایى است که بر روى آن، خاکى [نشسته‏] است، و رگبارى به آن رسیده و آن [سنگ‏] را سخت و صاف بر جاى نهاده است. آنان [ریاکاران] نیز از آنچه به دست آورده‏اند، بهره‏اى نمى‏برند؛ و خداوند، گروه کافران را هدایت نمى‏کند.

2. نماز با قصد ریا

Gفَوَیْلٌ لِّلْمُصلِّینَ * الَّذِینَ هُمْ عَن صلاتهِمْ ساهُونَ * الَّذِینَ هُمْ یُرَاءُونَF؛[3]

پس واى بر نمازگزارانى که نماز خود را به دست فراموشى مى‏سپارند. آنها که ریا مى‏کنند.

3. جهاد با قصد ریا

Gوَلا تَکُونُوا کالَّذِینَ خَرَجُوا مِن دِیَارِهِم بَطراً وَرِئَاءَ النَّاسِ وَیَصدُّونَ عَن سبِیلِ اللَّهِ وَاللَّهُ بِمَا یَعْمَلُونَ محِیطٌF؛[4]

و مانند کسانى مباشید که از خانه‏هایشان با حالت سرمستى و به صرف نمایش به مردم خارج شدند و [مردم را] از راه خدا باز مى‏داشتند، و خدا به آنچه مى‏کنند احاطه دارد.

4 . ریا در تحصیل علم

رسول خدا9 می‌فرماید:

مَنْ تَعَلّمَ الْعِلْمَ رِئَاءً وَ سُمْعَةً یُرِیدُ بِهِ الدُّنْیَا نَزَعَ اللَّهُ بَرَکَتَهُ وَ ضَیَّقَ عَلَیْهِ مَعِیشَتَهُ وَ وَکَلَهُ اللَّهُ إِلَى نَفْسِهِ وَ مَنْ وَکَلَهُ اللَّهُ إِلَى نَفْسِهِ فَقَدْ هَلَک‏؛[5]

هرکه دانش را براى ریا و به دست آورى دنیا فرا گیرد، خداوند برکت آن را از وى بگیرد و روزى را بر او تنگ سازد، و او را به خود واگذارد، و هرکه را که خدا به خودش واگذارد هلاک گردد.

نشانه‌های ریاکار

امیر مؤمنان علی7 می‌فرماید:

لِلْمُرَائِی ثَلَاثُ عَلَامَاتٍ یَنْشَطُ إِذَا کَانَ عِنْدَ النَّاسِ وَیَکْسَلُ إِذَا کَانَ وَحْدَهُ وَیُحِبُّ أَنْ یُحْمَدَ فِی جَمِیعِ الْأُمُور؛[6]

ریاکار را سه نشانه است؛ چون مردم را ببیند [در عبادت] به نشاط آید، و هرگاه تنها باشد کسل شود، و دوست دارد که در هر کارى او را بستایند.

---

[1]. اقسام ریا عبارت است از: 1. کل کار برای این انجام شود که مردم ببینند. 2. هدفش هم خدا و هم مردم‌ باشد. 3. تنها بعضی از اجزاء را به خاطر مردم انجام دهد. 4. بعضی از اجزاء مستحب را برای مردم انجام دهد. 5. در مکانی خاص انجام دهد؛ مثلاً نماز را به خاطر مردم در مسجد بخواند. 6. در زمانی خاص انجام  دهد؛ مثلاً به خاطر مردم در اول وقت بخواند. 7. با حالات خاص انجام دهد؛ مثلاً به خاطر مردم با جماعت یا خضوع بخواند.  8. مقدمات واجب یا مستحب را زیاد انجام دهد؛ مثلاً مسجد رفتن به نحو خاص تا دیگران ببینند. ‌9. بعضی از اوصاف بیرونی را به نیت ریا انجام دهد. 10. انجام عمل برای خدا باشد؛ اما اگر مردم ببینند، خوشحال شود، ولی تأثیری در کیفیت عمل نداشته باشد. از نظر فقهی هفت قسم اول موجب بطلان عمل و سه قسم آخر موجب بطلان نیست.

[2]. بقره: 264.

[3]. ماعون: 6 – 4.

[4]. انفال: 47.

[5]. مکارم الاخلاق: ص451.

[6]. الکافی: ج2، ص295. 

منبع : http://www.daftarmags.ir