ترکمن

ترکمن 

تُرکَمَن‌ها یکی از اقوام آسیای میانه هستند که عمدتاً در کشور ترکمنستان ساکن اند. جمعیت ترکمنهای جهان هم اینک به ده میلیون نفر بالغ می شود. زبان آنها ترکمنی است. ترکمنها مسلمان و سنی مذهب (بیشتر پیرو مذهب حنفی) هستند.

اسب ترکمن از اسبهای اصیل جهان است و دوتار ساز مشهور این قوم است. فرش ترکمن نیز شهرت جهانی دارد. از مشهورترین شاعران و عارفان ترکمن می توان به مختومقلی فراغی اشاره کرد که شهرت منطقه ای فراوانی دارد.

پراکندگی

منطقه زیستی ترکمنها شامل کشورهای ترکمنستان، ایران، افغانستان، عراق، ترکیه، ازبکستان، قزاقستان، چین و سوریه است.

ترکمنهای ایران بیشتر در جنوب شرقی دریای خزر و در ترکمن‌صحرا سکونت دارند. از لحاظ استانی، سکونتگاههای ایشان در استان‌های گلستان، خراسان رضوی (تربت جام) و خراسان شمالی پراکنده است. جمعیت ترکمنهای ایران به دو میلیون نفر می‌رسد. از شهرهای مهم ترکمنان در ایران می توان بندرترکمن و گنبد کاووس را نام برد. در افغانستان نیز حدود یک میلیون ترکمن زندگی می‌کنند که از اقوام مهم این کشور بوده‌اند. ترکمنهای عراق که در شمال این کشور زندگی می‌کنند حدود دو میلیون نفر هستند که از بازماندگان ترکمنهای قدیم هستند و به علت دور افتادن از وطن اصلی (کشور ترکمنستان و ترکمن صحرای ایران) گویش آنها تفاوتهایی با ترکمنهای شرق خزر دارد و بیشتر به ترکی استانبولی و ترکی آذربایجانی نزدیک است.

 تاریخچه

نام ترکمن از قرن پنجم هجرى (یازدهم میلادى) نخست به شکل جمع فارسى «ترکمانان» توسط نویسندگان ایرانی مانند گردیزی و ابوالفضل بیهقی استعمال شده و به همان معنی که اغوز در ترکی و غز در عربی و فارسی بکار رفته است.

غزان نخست در مغولستان سکونت داشتند و در کتیبه‌های اورخون متعلق به قرن هشتم میلادى، ذکر ایشان در مغولستان رفته. اغزان مزبور را ترک محسوب داشته‌اند نه ترکمان، ترکمانان، را فقط در جانب مغرب یاد کرده‌اند، نخست با تلفظ «تو کو مونگ در دانشنامهٔ چینی سدهٔ هشتم میلادى (تونگ تین فصل ۱۹۳). بقول تونگ تین، واژهٔ توکومنگ نام دیگریست که به کشور سوک تاک یعنى کشور آلانان اطلاق شده و اینان در آغاز تاریخ میلادى در مشرق تا مسیر سفلاى سیردریا مستقر بودند و آنجا در قرن چهارم ه‍ . ق. (دهم میلادى) مقر اصلى اغزان بود. در کتب جغرافیایی عرب، ترکمان (الترکمان یا الترکمانیون) فقط توسط مقدسی در شرح چند شهر واقع در شمال و شمال غربى «اربیجاب» یا «سیرام» که موقع آن درست معلوم نیست، آمده در باب اصل واژهٔ ترکمان در قرن پنجم بدرستی معلوم نیست که آن را از ترکیب فارسى «ترک مانند» گرفته‌باشند.

ترکمن‌ها از جمله ملل تأثیرگذار در تاریخ هستند. دولتهای بزرگی که در ایران دورهٔ اسلامى حکومت کرده‌اند:

• سلجوقی
• افشاری
• قره قویونلو (۷۸۰ – ۷۴۸ ه‍ . ق.)،
• آق قویونلو (۷۸۰ – ۹۸۰ ه‍ . ق.)،

منابع

• محمد کاشغری ج ۳ ص ۳۰۷
• تاریخ بیهقی
• ویکی‌پدیای انگلیسی

 جستارهای وابسته

• ترکمنستان

 پیوند به بیرون

• ترکمن‌های ایران1
• ترکمنهای ایران 2
• ترکمنهای ایران 3
• ترکمنهای ایران 4
• ترکمنهای ایران 5
• ترکمنهای جهان 2

برگرفته از «http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%AA%D8%B1%DA%A9%D9%85%D9%86»